Αριστοτέλους,περί Αρετών και κακιών

1. Οι καλές πράξεις είναι άξιες επαίνου, ενώ οι αισχρές πράξεις είναι μεμπτές. Οι αρετές προπορεύονται από τις καλές πράξεις (αποτελούν πηγή των καλών πράξεων), ενώ οι κακίες από τις αισχρές. Συνεπώς οι αρετές είναι αξιέπαινες και οι αιτίες των αρετών και τα αποτελέσματά τους και τα όσα γίνονται εξαιτίας των αρετών και τα έργα τους είναι αξιέπαινα, ενώ τα αντίθετα είναι τα μεμπτά.

Αν θεωρήσουμε σύμφωνα με τον Πλάτωνα, ότι η ψυχή διαιρείται σε τρία μέρη, τότε η μεν φρόνηση είναι η αρετή του λογικού, η δε πραότητα και η ανδρεία είναι του θυμικού, και η σωφροσύνη και η εγκράτεια του επιθυμητικού, και οι αρετές ολοκλήρωσης της ψυχής η δικαιοσύνη και η γενναιοδωρία και η μεγαλοψυχία.

Ενώ η μεν απερισκεψία είναι η κακία του λογικού (μέρους της ψυχής) η δε προς οργή διάθεση και η δειλία του θυμικού, και η ακολασία και η ακράτεια του επιθυμητικού και οι κακίες ολοκλήρωσης της ψυχής είναι αδικία και η φιλαργυρία και η μικροψυχία.

2. Η μεν φρόνηση είναι αρετή του λογικού (μέρους της ψυχής κατά τον Πλάτωνα) και προετοιμάζει αυτούς που τείνουν προς την ευδαιμονία. Η πραότητα είναι η αρετή του θυμικού σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι δύσκολα παρασύρονται από την οργή. Η ανδρεία είναι η αρετή του θυμικού, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι δεν τρομάζουν από τον φόβο του θανάτου. Η σωφροσύνη είναι η αρετή του επιθυμητικού, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι δεν επιθυμούν τις απολαύσεις των κακών(παρά φύσιν και μίσους) ηδονών. Η εγκράτεια είναι η αρετή του επιθυμητικού, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι ελέγχουν με την λογική την επιθυμία να παροτρύνονται στις κακές(παρά φύσιν και μίσους) ηδονές. Η δικαιοσύνη είναι η αρετή της ψυχής που έχει την ιδιότητα να διανέμει τα αγαθά ανάλογα με την αξία. Η γενναιοδωρία είναι η αρετή της ψυχής, που ξοδεύει πολλά για τα καλά πράγματα. Η μεγαλοψυχία είναι η αρετή της ψυχής, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος μπορεί να προξενήσει την ευτυχία και την ατυχία(δυστυχία), την τιμή και την ατιμία.

3.Από την άλλη η απερισκεψία είναι κακία(ελάττωμα) του λογικού, που αποτελεί αιτία για κακή ζωή. Η διάθεση προς οργή είναι κακία του θυμικού, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι γίνονται ευέξαπτοι. Η δειλία είναι κακία του θυμικού, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι τρομάζουν από φόβο και μάλιστα από τον φόβο του θανάτου. Η ακολασία είναι κακία του επιθυμητικού, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι κυριεύονται από τις απολαύσεις των κακών ηδονών. Η ακράτεια είναι η κακία του επιθυμητικού, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι παρασύρονται στις κακές ηδονές, μολονότι τους εμποδίζει το λογικό. Η αδικία είναι η κακία της ψυχής σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι ζητούν περισσότερα πράγματα από όσα αξίζουν. Η φιλαργυρία είναι η κακία της ψυχής σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι επιζητούν από παντού το κέρδος. Η μικροψυχία είναι η κακία της ψυχής, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να προξενήσουν την ευτυχία και την ατυχία(δυστυχία) και την τιμή και την ατιμία.

4.Η ορθή κρίση είναι η αρετή της φρόνησης ,το να κρίνει ο άνθρωπος τα καλά και τα κακά και όλα αυτά τα πράγματα στη ζωή του, τα οποία πρέπει να επιθυμεί και να αποφεύγει, το να χρησιμοποιεί σωστά όλα τα υπάρχοντα αγαθά, το να συμπεριφέρεται σωστά, το να αντιμετωπίζει σωστά τις συγκυρίες, το να χρησιμοποιεί με ευφυΐα τους λόγους και τα έργα, το να έχει πείρα(λάθε βιώσας)όλων των χρήσιμων πραγμάτων. Η μνήμη, η εμπειρία και η οξύνοια είτε καθεμιά από αυτές προέρχονται από την φρόνηση, είτε ακολουθούν την φρόνηση, είτε μερικές από αυτές αποτελούν τις αιτίες της φρόνησης, όπως ακριβώς η εμπειρία και η μνήμη, είτε κάποιες ακολουθούν μέρη της, όπως η σωφροσύνη και η οξύνοια.

Στην πραότητα έγκειται το να μπορεί να υποφέρει ο άνθρωπος, με καλό τρόπο, τις άδικες πράξεις και την περιφρόνηση, και το να μη βιάζεται να τιμωρήσει, και το να μην παρασύρεται εύκολα από την οργή, και να μην εκδηλώνει πικρία με την συμπεριφορά του και διάθεση για φιλονικίες, αλλά να έχει ψυχική ηρεμία και σταθερότητα.

Στην ανδρεία έγκειται το να μην τρομάζει ο άνθρωπος από τον φόβο του θανάτου, και να είναι θαρραλέος στις συμφορές και τολμηρός στους κινδύνους, και να προτιμά να πεθάνει με ευπρέπεια παρά να επιβιώσει με απρέπεια, και να γίνεται αίτιος της νίκης. Ακόμη ανδρεία είναι το να μοχθεί ο άνθρωπος και να υπομένει και να προτιμά να φέρεται γενναιοπρεπώς. Την ακολουθεί η μεγάλη τόλμη, η ευψυχία και το θάρρος, και επιπλέον η εργατικότητα και καρτερία.

Στη σωφροσύνη έγκειται το να μην μένει ο άνθρωπος έκθαμβος εμπρός στις απολαύσεις των σωματικών ηδονών, και να μην ορέγεται καμία κακή ηδονή, και το να φοβάται την αταξία και καθ'; όμοιο τρόπο να τακτοποιεί στην ζωή του τα μικρά και τα μεγάλα. Τη σωφροσύνη ακολουθεί η καλή διαγωγή, η κοσμιότητα, ο σεβασμός η ευσέβεια.

5.Στην εγκράτεια έγκειται το να μπορεί ο άνθρωπος να υποτάσσει την επιθυμία στην λογική, όταν αυτή τον ωθεί σε κακές απολαύσεις και ηδονές, και το να καρτερεί και το να υπομένει την φυσική στέρηση και θλίψη.

Στην δικαιοσύνη συνίσταται το να μπορεί να διανείμει ο άνθρωπος τ'; αγαθά ανάλογα με την αξία, και το να διατηρεί τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα και τους γραπτούς νόμους, και το να λέει την αλήθεια, έστω και αν αυτή αντίκειται στο συμφέρον του, και το να τηρεί τις υποσχέσεις. Και πρώτα απ'; όλα τα δίκαια είναι όσα αφορούν τους θεούς, έπειτα στις θεότητες, έπειτα στην πατρίδα και στους γονείς και έπειτα στους νεκρούς. Σε αυτούς ανήκει η ευσέβεια που είναι μέρος της δικαιοσύνης, είτε την ακολουθεί. Την δικαιοσύνη ακολουθεί προς τήρηση του θείου νόμου και η αλήθεια και η πίστη και το μίσος κατά του κακού.

Η ελευθεριότητα έγκειται στην άφθονη παροχή χρημάτων για αξιόλογα πράγματα και στην πλούσια δαπάνη για την κατανάλωση των απαραίτητων αγαθών και στο να βοηθά στις επιλύσεις των(εν. οικονομικών)διαφορών και στο να μην παίρνει από εκεί που δεν πρέπει. Ο γενναιόδωρος έχει καθαρά ρούχα και σπίτι και είναι ικανός να κατασκευάζει πράγματα περιττά και καλά, που προκαλούν ευχαρίστηση στην πορεία της ζωής χωρίς να είναι επικερδή, και είναι ικανός στο να εκτρέφει ζώα, που να έχουν κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ή κάτι ασύνηθες. Την γενναιοδωρία ακολουθεί η ηπιότητα του χαρακτήρα και η καλή ανατροφή και η φιλανθρωπία, και το να είναι ο άνθρωπος εύσπλαχνος και να αγαπά τους φίλους του και να είναι φιλόξενος και να αγαπά το καλό και το αγαθό.

Στη μεγαλοψυχία συνίσταται η ικανότητα του ανθρώπου να συμπεριφέρεται με καλό τρόπο και στην ευτυχία και στην ατυχία (δυστυχία)και στην τιμή και στην ατιμία και να μην βλέπει με θαυμασμό ούτε την πολυτέλεια ούτε την περιποίηση ούτε την εξουσία ούτε τις νίκες στους αγώνες, και η ψυχή του να έχει βάθος και μέγεθος. Και ακόμη είναι μεγαλόψυχος ο άνθρωπος που δεν έχει μεγάλη ιδέα για την ζωή και δεν την αγαπά πολύ. Ο μεγαλόψυχος ο άνθρωπος είναι απλός στην συμπεριφορά και ευγενικός, μπορεί να υπομείνει την αδικία χωρίς να είναι εκδικητικός. Την μεγαλοψυχία ακολουθεί η απλότητα και η αλήθεια.

6.Η απερισκεψία έγκειται στην εσφαλμένη εκτίμηση των πραγμάτων, το να αποφασίζει ο άνθρωπος εσφαλμένα, το να συμπεριφέρεται με κακό τρόπο, το να χρησιμοποιεί με εσφαλμένο τρόπο τα υπάρχοντα αγαθά, το να έχει εσφαλμένη γνώμη περί των ωραίων και καλών πραγμάτων της ζωής. Την απερισκεψία ακολουθεί η απειρία, η αμάθεια, η ακράτεια, η αδεξιότητα και η επιλησμοσύνη.

Στην οργιλότητα ανήκουν τρία είδη, η έκρηξη οργής, η πικρία, και η κατήφεια. Χαρακτηριστικό του οργίλου είναι ότι δεν μπορεί να υπομείνει ούτε τις μικρές αδικίες ούτε τα σφάλματα, και είναι ικανός να τιμωρήσει και να εκδικηθεί και θυμώνει πολύ εύκολα από τα έργα και τα λόγια του οποιουδήποτε. Την οργιλότητα ακολουθεί ο ευέξαπτος, ο ασταθής και ο πικρόχολος χαρακτήρας και εκείνος που στεναχωριέται για ασήμαντα πράγματα και αυτά τα αισθάνεται παροδικά και σε σύντομο διάστημα.

Στην δειλία συνίσταται το να ανησυχεί ο άνθρωπος εύκολα από τυχαίους φόβους, και μάλιστα από τον φόβο του θανάτου και τις σωματικές βλάβες και το να παραδέχεται ο άνθρωπος ότι είναι καλύτερο το να επιβιώσει όπως-όπως παρά να πεθάνει επάξια. Τη δειλία ακολουθεί η μαλθακότητα, η ανανδρία, η οκνηρία, η μικροψυχία, και μάλιστα περιέχει κάποιο στοιχείο διακριτικότητας και πραότητας χαρακτήρα.

Στην ακολασία συνίσταται το να επιλέγει ο άνθρωπος τις απολαύσεις των βλαβερών και ανήθικων ηδονών, και το να νομίζει μάλιστα ότι είναι ευτυχισμένοι αυτοί που διάγουν το βίο τους με τέτοιου είδους ηδονές, και το να αγαπά τα γελοία και το να αγαπά τα αστεία και το να αγαπά την βωμολοχία και το να είναι διεφθαρμένος στα λόγια και στα έργα. Την ακολασία ακολουθεί η αταξία, η αναισχυντία, η άτακτη και ακόλαστη(ακολασία= η ροπή προς πράξεις που είναι κολάσιμες) διαγωγή, η πολυτέλεια, το αλόγιστο, η αμέλεια, η παραμέληση και η χαλάρωση των ηθών.

Στην ακράτεια έγκειται το να επιλέγει ο άνθρωπος τις απολαύσεις των ηδονών, που εμποδίζουν την λογική, και ενώ νομίζει ότι είναι καλύτερο πως δεν πρέπει να συμμετέχει σε αυτές, συμμετέχει ακόμη πιο πολύ, και ενώ γνωρίζει ότι δεν πρέπει και τα σωστά και αυτά που τον συμφέρουν, τα παραμερίζει για χάρη των ηδονών. Την ακράτεια ακολουθεί η μαλθακότητα και η αναβλητικότητα και τα περισσότερα από αυτά τα οποία συνοδεύουν την ακολασία.

7. Στην αδικία ανήκουν τρία είδη, η ασέβεια, η πλεονεξία και η αυθάδεια(ύβρη). Ασέβεια είναι η αμαρτία προς τους Θεούς και τις θεότητες, όπως και προς τους νεκρούς και προς τους γονείς και την πατρίδα. Πλεονεξία είναι η μη τήρηση των(οικονομικών) υποσχέσεων και το να λαμβάνει ο άνθρωπος περισσότερα χρήματα από όσα δικαιούται. Και η αυθάδεια(ύβρη και κάθε είδος αυθάδειας με την σημερινή έννοια της λέξης) είναι εκείνη, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι επινοούν για τους εαυτούς τους απολαύσεις, που οδηγούν άλλους στην ατιμία, γι αυτό ο Εύηνος λέει για αυτήν:

« αυτή η οποία μολονότι δεν κερδίζει τίποτα, αδικεί τους άλλους».

Στην αδικία έγκειται το να παραβαίνει ο άνθρωπος τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα και το να μην υπακούει στους νόμους και τους άρχοντες, το να ψεύδεται, το να ορκίζεται ψευδώς, το να παραβαίνει τις συμφωνίες και τους όρκους. Την αδικία ακολουθεί η συκοφαντία, η αλαζονεία, η προσποιητή φιλανθρωπία, η κακοήθεια, η πανουργία.

Στη ανελευθερία(οικονομική ανελευθερία) ανήκουν τρία είδη, η αισχροκέρδεια, η οικονομία και η φιλαργυρία. Η μεν αισχροκέρδεια, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι επιδιώκουν να βγάλουν κέρδος από παντού και ενδιαφέρονται περισσότερο για το κέρδος παρά για την ατιμία. Η δε οικονομία είναι εκείνη, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι αρνούνται να ξοδέψουν χρήματα ακόμη και σε περίπτωση ανάγκης. Η φιλαργυρία είναι εκείνη, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι ξοδεύουν ελάχιστα και με κακό τρόπο και μάλλον ζημιώνουν με το να μην παραιτούνται τον κατάλληλο καιρό από τις χρηματικές διαφορές. Χαρακτηριστικό της φιλαργυρίας είναι το να ενδιαφέρεται πολύ ο άνθρωπος για τα χρήματα και το να θεωρεί όπως δεν είναι επιτίμηση το να φέρει χρήματα και έτσι ζει ζωή δουλική, δουλοπρεπή και αισχρή, που είναι ξένη προς την φιλοτιμία και την ελευθερία(`ανελευθερία).Την(οικονομική) ανελευθερία ακολουθεί η μικρότητα, η κατήφεια(μικροψυχία),η αθλιότητα, η έλλειψη μέτρου, η αγένεια, και η μισανθρωπία.

Στη μικροψυχία έγκειται το να μην μπορεί να υποφέρει ο άνθρωπος ούτε την τιμή, ούτε την ατιμία, ούτε την ευτυχία ούτε την ατυχία (δυστυχία)αλλά κι αν λάβει κάποιο αξίωμα γίνεται αλαζόνας, και αν λίγο είναι ευτυχής κομπάζει, και δεν μπορεί να υπομείνει την παραμικρή περιφρόνηση, και θεωρεί την αποτυχία και την ατυχία μεγάλο όλεθρο, και θρηνεί για όλα και δυσαρεστείται. Επιπλέον τέτοιος είναι ο μικρόψυχος ο οποίος ονομάζει τα ελαττώματα ύβρη (αυθάδεια) και ατιμία), καθώς και όσα γίνονται από άγνοια ή επιλησμοσύνη. Την μικροψυχία ακολουθεί η μικροπρέπεια η απελπισία και η αθλιότητα.

8. Συνολικά στην μεν αρετή συνίσταται το να δημιουργεί καλή ψυχική διάθεση, το να παρέχει ήρεμες και διατεταγμένες κινήσεις, και το να εναρμονίζει όλα τα μέρη της ψυχής, γι'; αυτό και θεωρείται ότι η καλή ψυχική διάθεση είναι παράδειγμα αρίστης πολιτείας. Στην αρετή ακόμη έγκειται το να ευεργετεί τους άξιους και το να αγαπά τους καλούς και να μισεί τους κακούς, και το να μην είναι ικανός ο άνθρωπος να τιμωρεί και να εκδικείται, αλλά να είναι σπλαχνικός και ευμενής και να συγχωρεί. Την αρετή ακολουθεί η τιμιότητα, η επιείκεια η ευγνωμοσύνη και η αισιοδοξία και επιπλέον (εν. τη αρετή την ακολουθούν)και  τέτοια χαρακτηριστικά, όπως το να αγαπά ο άνθρωπος τους συγγενείς του και τους φίλους του, το να είναι αφοσιωμένος στους συντρόφους του, το να αγαπά τους ξένους, το να ευεργετεί και το να αγαπά το καλό. Και όλα αυτά τα χαρακτηριστικά είναι αξιέπαινα.

Στην κακία ανήκουν τα αντίθετα, και την ακολουθούν τα αντίθετα. Και όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που ανήκουν στην κακία και όσα την ακολουθούν θεωρούνται μεμπτά.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου